مقدمه

دردهای آرنج از جمله شکایات شایع بیماران در کلینیک‌های فیزیوتراپی و ارتوپدی هستند. دو مورد از رایج‌ترین این اختلالات عبارت‌اند از تنیس البو (Lateral Epicondylitis) و گلفرز البو (Medial Epicondylitis).
این دو عارضه، اگرچه نام خود را از ورزش‌هایی مانند تنیس و گلف گرفته‌اند، اما در واقع در میان افراد غیرورزشکار نیز به‌وفور مشاهده می‌شوند. کارهای روزمره مانند تایپ زیاد، استفاده از ابزارهای دستی، بلند کردن اشیای سنگین، یا حرکات تکراری مچ و ساعد می‌توانند سبب بروز این مشکلات شوند.

در این مقاله، با زبانی ساده و دقیق، به بررسی علل، مکانیسم‌های فیزیولوژیک، علائم، درمان‌های علمی، و نقش فیزیوتراپی در مدیریت این اختلالات خواهیم پرداخت.

بخش اول: علت‌ها و مکانیسم فیزیولوژیکی

۱. تعریف تنیس البو و گلفرز البو

• تنیس البو یا Lateral Epicondylitis به التهاب و تخریب میکروسکوپی تاندون‌های ناحیه‌ی خارجی آرنج گفته می‌شود، به‌ویژه در محل اتصال تاندون عضله‌ی Extensor Carpi Radialis Brevis به استخوان بازو (Humerus).

• گلفرز البو یا Medial Epicondylitis وضعیتی مشابه است، با این تفاوت که در سمت داخلی آرنج رخ می‌دهد و معمولاً تاندون عضله‌ی Flexor Carpi Radialis یا Pronator Teres را درگیر می‌کند.

۲. فیزیولوژی آسیب

در گذشته تصور می‌شد که این دو بیماری ناشی از التهاب تاندون‌ها هستند، اما مطالعات جدید (مانند مقالات منتشرشده در British Journal of Sports Medicine) نشان می‌دهند که این آسیب‌ها بیشتر از نوع تاندینوپاتی دژنراتیو هستند تا التهاب حاد.
در واقع، حرکات تکراری یا فشار بیش‌ازحد سبب ایجاد پارگی‌های میکروسکوپی در فیبرهای تاندون می‌شوند. بدن سعی در ترمیم این آسیب دارد، اما در صورت تداوم استرس مکانیکی، بافت تاندون به‌درستی ترمیم نمی‌شود و به تدریج دچار تغییرات دژنراتیو و درد مزمن می‌گردد.

۳. عوامل خطر

• حرکات تکراری مچ و ساعد (در شغل‌هایی مانند تایپیست، آشپز، نجار یا لوله‌کش)

• تکنیک نادرست در ورزش (به‌ویژه در تنیس یا گلف)

• ضعف عضلات ساعد یا شانه

• سن بالای ۳۰ سال

• سابقه‌ی بیماری‌های مفصلی یا تاندونی

• استفاده‌ی طولانی‌مدت از ابزارهای لرزشی مانند دریل یا چکش برقی

بخش دوم: علائم و نشانه‌های بالینی

۱. علائم تنیس البو (در سمت بیرونی آرنج)

• درد در بخش خارجی آرنج، که ممکن است به ساعد گسترش یابد.

• افزایش درد هنگام گرفتن یا بلند کردن اشیاء (مانند فنجان، کیف یا حتی گوشی).

• ضعف در گرفتن اشیاء.

• درد هنگام چرخاندن دست (مانند باز کردن در بطری یا استفاده از پیچ‌گوشتی).

• حساسیت در لمس استخوان برجسته‌ی بیرونی آرنج (Lateral Epicondyle).

۲. علائم گلفرز البو (در سمت داخلی آرنج)

• درد در ناحیه‌ی داخلی آرنج، که ممکن است به سمت ساعد امتداد پیدا کند.

• درد هنگام خم کردن مچ دست یا مشت کردن.

• ضعف در حرکات چرخشی ساعد (مانند بستن درب شیشه).

• حساسیت به لمس بر روی Medial Epicondyle.

• در موارد شدید، بی‌حسی یا گزگز در انگشتان چهارم و پنجم (به دلیل تحریک عصب اولنار).

بخش سوم: تشخیص و ارزیابی بالینی

تشخیص معمولاً بر پایه‌ی تاریخچه‌ی پزشکی، معاینه‌ی فیزیکی و تست‌های عملکردی انجام می‌شود.
فیزیوتراپیست یا پزشک با بررسی حرکات مچ و ساعد، تست‌های اختصاصی مانند Cozen’s Test برای تنیس البو و Golfer’s Elbow Test را انجام می‌دهد.

در مواردی که درد شدید یا طول‌کشیده باشد، ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند MRI یا سونوگرافی عضلانی-اسکلتی برای بررسی ساختار تاندون استفاده شود.

بخش چهارم: درمان و نقش فیزیوتراپی

۱. اهداف درمانی

• کاهش درد و التهاب

• بهبود انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات ساعد

• اصلاح بیومکانیک حرکتی

• پیشگیری از بازگشت علائم

۲. درمان‌های اولیه (غیرفیزیوتراپی)

• استراحت نسبی: اجتناب از حرکات تکراری یا فعالیت‌های دردناک.

• استفاده از یخ: روزی چند مرتبه به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه برای کاهش درد و تورم.

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) با تجویز پزشک.

• بند یا بریس آرنج (Elbow Strap): برای کاهش فشار بر تاندون آسیب‌دیده.

۳. نقش فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای هر دو نوع اپی‌کوندیلیت محسوب می‌شود.
درمان‌های فیزیوتراپی معمولاً شامل موارد زیر است:

الف) الکتروتراپی و روش‌های فیزیکی

• اولتراسوند تراپی برای بهبود جریان خون و ترمیم بافت.

• تکنیک TENS برای کنترل درد.

• لیزرتراپی کم‌توان (LLLT) برای تحریک ترمیم سلولی.

• تراپی دستی (Manual Therapy) شامل ماساژ عرضی عمیق و موبیلیزیشن مفصل آرنج.

ب) تمرین‌درمانی (Exercise Therapy)

تمرینات نقش حیاتی در بهبود و بازتوانی تاندون دارند. فیزیوتراپیست تمرینات تدریجی اکسنتریک (Eccentric) را برای تقویت تاندون‌ها و بازسازی ساختار فیبری توصیه می‌کند.
تمرینات تقویتی برای عضلات ساعد، بازو و شانه نیز جهت تعادل حرکتی و پیشگیری از عود درد تجویز می‌شوند.

ج) تکنیک‌های مدرن‌تر

• درای نیدلینگ (Dry Needling) یا سوزن خشک برای تحریک ترمیم بافتی.

• شاک‌ویو تراپی (Shockwave Therapy) برای تاندینوپاتی‌های مزمن.

• تِیپ درمانی (Kinesio Taping) برای کاهش فشار مکانیکی.

بخش پنجم: تمرینات و توصیه‌های خانگی ایمن

توجه: تمرینات زیر باید با مشورت فیزیوتراپیست و بدون درد شدید انجام شوند.

۱. تمرینات کششی

• کشش عضلات اکستنسور ساعد:
  بازو صاف، کف دست به پایین، با دست دیگر انگشتان را به‌آرامی به سمت بدن بکشید.
  نگه دارید ۲۰ تا ۳۰ ثانیه – ۳ بار تکرار.

• کشش عضلات فلکسور ساعد:
  کف دست رو به بالا، با دست مقابل انگشتان را به سمت پایین بکشید.
  نگه دارید ۲۰ تا ۳۰ ثانیه – ۳ بار تکرار.

۲. تمرینات تقویتی

• تمرین اکسنتریک اکستنسور مچ:
  در حالت نشسته، ساعد روی میز و کف دست رو به پایین. با کمک دست سالم مچ را بالا ببرید، سپس به‌آرامی پایین بیاورید (مرحله‌ی اکسنتریک).
  ۱۰ تا ۱۵ تکرار، روزی دوبار.

• تمرین با توپ نرم یا حوله:
  توپ فیزیوتراپی یا حوله‌ی کوچک را فشار دهید و ۵ ثانیه نگه دارید.
  ۱۰ بار تکرار، چند نوبت در روز.

۳. توصیه‌های عمومی

• از حرکات تکراری طولانی بپرهیزید.

• در محل کار، وضعیت ارگونومیک میز و مانیتور را اصلاح کنید.

• قبل از فعالیت‌های بدنی یا ورزشی، حتماً گرم کردن و حرکات کششی انجام دهید.

• در فعالیت‌های شدید، از بریس یا ساپورت مناسب استفاده کنید.

• خواب و تغذیه‌ی مناسب برای ترمیم بافت ضروری است (پروتئین، ویتامین C و روی مفید هستند).

بخش ششم: درمان‌های پیشرفته در موارد مزمن

اگر علائم بیش از ۶ تا ۱۲ ماه ادامه یابد و به درمان‌های محافظه‌کارانه پاسخ ندهد، روش‌های زیر ممکن است توسط پزشک پیشنهاد شود:

• تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) برای تحریک ترمیم تاندون.

• تزریق کورتون (با احتیاط، زیرا استفاده‌ی مکرر می‌تواند ضعف تاندونی ایجاد کند).

• درمان با سونوگرافی هدایت‌شده یا جراحی بازسازی تاندون در موارد نادر.

بخش هفتم: پیشگیری از عود بیماری

• تقویت تدریجی عضلات ساعد و شانه.

• رعایت وضعیت صحیح بدن در فعالیت‌های شغلی.

• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین با بازوی کشیده.

• اصلاح تکنیک‌های ورزشی و استفاده از وسایل مناسب.

• مراجعه‌ی منظم به فیزیوتراپیست برای ارزیابی عملکردی.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

تنیس البو و گلفرز البو دو عارضه‌ی شایع تاندونی در ناحیه‌ی آرنج هستند که معمولاً در اثر حرکات تکراری و فشار مکانیکی مداوم ایجاد می‌شوند.
هرچند این مشکلات می‌توانند دردناک و مزمن باشند، اما با تشخیص صحیح، درمان فیزیوتراپی منظم، و رعایت اصول ارگونومی در زندگی روزمره، در اکثر موارد بهبود کامل حاصل می‌شود.

نقش فیزیوتراپی در این میان بسیار کلیدی است، زیرا نه تنها به کاهش درد کمک می‌کند بلکه با تمرینات هدفمند از بازگشت مجدد علائم جلوگیری می‌نماید.
آگاهی بیماران از علت‌ها، علائم و روش‌های مراقبت خانگی، گامی اساسی در مدیریت مؤثر این اختلالات به شمار می‌رود.